Synagoga Ghriba

Synagoga Ghriba to tunezyjska synagoga, która jest jednym z głównych symboli tożsamości Żydów z Dżerby, jednej z ostatnich żyjących społeczności żydowskich w świecie arabskim.

Wieś, w której się znajduje, znana także jako Hara Sghira („mała dzielnica”), jest domem dla społeczności żydowskiej liczącej kilkaset osób. To miejsce jest również znane jako Dighet, nazwa pochodząca od berberyjskiej odmiany hebrajskiego słowa oznaczającego „brama”.

Miejsce to jest celem corocznej pielgrzymki, która odbywa się z okazji święta żydowskiego Lag Ba’omer i gromadzi kilka tysięcy pielgrzymów. Jest to również jedna z głównych atrakcji turystycznych wyspy Dżerba.

Reputacja synagogi opiera się na wielu tradycjach i wierzeniach, które podkreślają jej starożytność oraz fakt, że zawiera szczątki Świątyni Salomona. Historycznie pielgrzymka gromadziła członków lokalnych społeczności, a także Żydów z Tunezji i sąsiedniej Libii. Po wyjeździe Żydów z krajów arabskich, odwiedzający pochodzą głównie z Francji.

Podobnie jak sześć innych ghriba rozproszonych po Maghrebie, synagoga znajduje się w odosobnionym miejscu na otwartym polu, kilometr od wioski Erriadh, zwanej Hara Sghira (mała dzielnica, jedna z dwóch żydowskich wiosek na wyspie, która była zamieszkana do XX wieku wyłącznie przez Kohanim). Według lokalnych legend Ghriba została założona przez kapłanów, którzy przybyli z Jerozolimy. Znajduje się tam pięć synagog, ale aby utrzymać pierwszeństwo Ghriby, tradycja nakazuje, aby zwoje Tory używane tam były przechowywane w Ghribie i przynoszone w procesji.

Historycznie trudno jest określić, kiedy sława Ghriby przekroczyła pierwotne ramy Dżerby. Od drugiej połowy XIX wieku pojawiają się świadectwa podkreślające jej święty charakter, uznany przez muzułmanów. Synagoga przyciąga coraz większą liczbę pielgrzymów z Tunezji i sąsiedniej Libii. Możliwe, że emigracja Żydów z Dżerby do tych regionów przyczyniła się do rozpowszechnienia pielgrzymki.

Wiemy z relacji Slouschza, który odwiedził to miejsce na początku XX wieku, że budynek został rozbudowany w latach 60. lub 70. XIX wieku z pomocą „kamieni grobowych znalezionych na cmentarzu w pobliżu murów świętego domu”. Opisuje on budynek jako „kwadratowy, dość skromny z wyglądu i całkowicie pozbawiony stylu. W środku ciemne korytarze poprzedzają kwadratową nawę z 'Almenorem’ w środku, a u góry galerię wspartą na kolumnach: nic szczególnego, charakterystycznego”.

Jednak z późniejszymi renowacjami i zmianami w budynku wzrosła liczba okien. Późniejsze modyfikacje są szczególnie widoczne po północnej stronie budynku, gdzie spowodowały zmiany w pierwotnym symetrycznym planie. Wewnętrzny dziedziniec otoczony jest krytymi loggiami zbudowanymi na sklepieniach i kolumnach. Sąsiadujące budynki służą jako zakwaterowanie dla pielgrzymów, z których najstarsze zostały wzniesione pod koniec XIX wieku, a następnie powstała druga struktura na początku lat 50. XX wieku. Podobnie jak inne synagogi na Dżerbie, Ghriba znajduje się w pobliżu starożytnego żydowskiego cmentarza.

Pielgrzymka

Coroczna pielgrzymka, która odbywa się w Ghribie w 33. dniu Omeru, gromadzi Żydów z Afryki Północnej. Uroczystości rozpoczynają się 14. Ijaru upamiętnieniem rabina Meira Baal HaNess i trwają do 18. Ijaru (święto Lag Ba’omer), dnia pamięci rabina Szymona bar Jochaja, znanego lokalnie jako rabin Szem’un. Pielgrzymka obejmuje wizytę w synagodze, jałmużnę, modlitwy i udział w jednej z dwóch procesji, które odbywają się w ostatnie dwa dni pielgrzymki.

Żydzi z Dżerby oraz pielgrzymi z zagranicy mieszają się wewnątrz synagogi. Jest to również jedyna okazja, kiedy nie ma podziału między mężczyznami a kobietami. W latach 90. i 2000 większość pielgrzymów pochodziła z zagranicy. Zgodnie z innym lokalnym zwyczajem kobiety kładą jajka z imieniem niezamężnej dziewczyny na sklepieniu, które oznacza miejsce, gdzie według tradycji znaleziono ciało dziewczyny. Jajko, pozostawione przy świecy na czas trwania uroczystości, jest następnie zwracane niezamężnej dziewczynie, która po jego zjedzeniu miałaby pewność, że znajdzie męża.