Meczet Trzech Drzwi

Meczet Trzech Drzwi, znany również jako Meczet Ibn Khayrun, to tunezyjski meczet zlokalizowany w medynie Kairouanu. Wybudowany w IX wieku, posiada najstarszą zachowaną dekorowaną fasadę meczetu w świecie islamskim i jest jednym z niewielu dobrze zachowanych budynków z tego okresu.

Meczet Trzech Drzwi, prosty oratorium dzielnicowe, został wybudowany około 252 roku hidżry (czyli 866 r.) przez andaluzyjskiego kupca zamieszkałego w Kairouanie, Muhammada ibn Khairūna al-Ma’āfirī al-Andalusī. Fakt ten potwierdza andaluzyjski historyk Ibn Idhari (XIV wiek), a także inskrypcja na fasadzie. Meczet przeszedł później renowacje, w tym dodanie małego minaretu w okresie Hafsydów około 1440 roku.

Przy wyjściu z suku Meczet Trzech Drzwi jest jednym z najstarszych zabytków Kairouanu (866). Przeszedł liczne modernizacje, ale jego fasada zachowała cechy typowe dla meczetów z IX wieku: trzy drzwi pod łukami, z których środkowe jest wyższe, co odzwierciedla klasyczny układ portyku świątyń.

Meczet Trzech Drzwi wyróżnia się przede wszystkim fasadą z trzema drzwiami, zwieńczonymi łukami w kształcie podkowy – najstarszą zachowaną dekorowaną fasadą meczetu w świecie islamskim. Prawdopodobnie inspiracją była fasada meczetu Bû Fatata w Susie (224-226 H./838-841), gdzie po raz pierwszy w Ifrîqiyah pojawiła się rzeźbiona kuficka inskrypcja.

Dwadzieścia cztery rzeźbione konsole, podobne do tych przy północnym wejściu zachodniej fasady Wielkiego Meczetu w Kairouanie, wyznacza górną granicę fasady. Poniżej znajdują się dwa kufickie napisy upamiętniające imię fundatora i datę budowy. Napis otacza pas paneli prostokątnych, które przeplatają się z rozetami i motywami roślinnymi.

Trzeci kuficki napis podaje datę renowacji (AH 844/AD 1440) z okresu Hafsydów (1228-1574).
Fasadę zajmują trzy drzwi, z których środkowe są wyższe i szersze od pozostałych. Drzwi te są zwieńczone łukami wspartymi na marmurowych kolumnach, ozdobionych kapitelami. Nadproża łuków zdobią motywy roślinne z liśćmi o pięciu lub trzech płatach, rozwinięte lub złożone.

Meczet Trzech Drzwi jest związany z fasadą Meczetu Bâb al-Mardûm (San Cristo de la Luz, Toledo, X wiek), zdobioną kuficką inskrypcją i cegłami w formie listków.

W północno-wschodnim rogu wznosi się kwadratowy minaret z okresu Hafsydów, z podwójnymi oknami ozdobionymi ceramicznymi płytkami. Wzór inspirowany był andaluzyjskimi minaretami, które pojawiły się w Tunezji w okresie Almohadów i Hafsydów.

Sala modlitw, do której prowadzi wejście bezpośrednio z ulicy, gdyż nie ma wewnętrznego dziedzińca, jest bardzo prosta: składa się z trzech naw równoległych do ściany qibla i trzech przęseł z ceglanymi sklepieniami, wspartymi na łukach podkowatych wspartych na kolumnach. Ten styl pochodzi z czasów rzymskiej Tunezji.

Jeden z łuków w sali modlitw zachował drewnianą kasetę ozdobioną stylizowanymi motywami roślinnymi, które przypominają niektóre panele z minbaru Wielkiego Meczetu w Kairouanie, potwierdzając swój ifríqijski rodowód oraz wpływ sztuki umajjadzkiej.